(ဘာသာပြန် နိုင်ငံခြားသတင်း ဆောင်းပါး)

တနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာနှင့် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဆန္ဒပြပွဲများအတွင်း ပြစ်မှုကျူးလွန်ခဲ့သည် ဟု စွပ်စွဲခံထားရသော အကျဥ်းသားတစ်ဦးကို ကွပ်မျက်လိုက်သည် ဟု ကြာသာပဒေးနေ့တွင် အီရန်နိုင်ငံမှ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ထိုကဲ့သို့ သေဒဏ်ပေးခြင်းသည် အီရန်နိုင်ငံတွင် ဆန္ဒပြခြင်းနှင့် ဆက်စပ်သည့် အကျဥ်းသားများကို ပထမဆုံးအကြိမ် လူသိရှင်ကြားကွပ်မျက်ခြင်းလည်းဖြစ်သည်။

မိုဆန် ရှီကရီ အမည်ရှိ အကျဥ်းသားကို စတင် ပြစ်ဒဏ်ပေးခြင်းဖြစ်ပြီး အီရန် နိုင်ငံ၏ ဘာသာရေးစည်းကမ်းချက်များကို အများပြည်သူလိုက်နာစေရန် စောင့်ကြည့်ထိန်းကွပ်ရသော အထူးရဲတပ်ဖွဲ့ Gasht-e-Ershad (Guidance Patrol) ကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြသည့်အနေဖြင့် စက်တင်ဘာလ အလယ်ပိုင်းတွင် စတင်ခဲ့သော ဆန္ဒပြပွဲများအတွင်း ပါဝင်ခြင်းကြောင့် တခြားသော ဖမ်းဆီးခံထားရသည့် အကျဥ်းသားများမှာလည်း သေဒဏ်ကျနိုင်သည့် အခြေအနေကို ရင်ဆိုင်နေရသည်။

ယခုဆန္ဒပြပွဲများသည် ၁၉၇၉ အစ္စလန်မစ် တော်လှန်ရေးကတည်းကပင် အီရန်နိုင်ငံ၏ တင်းကျပ်သည့် ဘာသာရေးကို စိန်ခေါ်သည့် အပြင်းထန်ဆုံးသော စိန်ခေါ်မှုများထဲမှ တစ်ခုအဖြစ်ပြောင်းလဲသွားသည်။

တခြားသော ဆန္ဒပြသမားများသည်လည်း အနာဂတ်တွင် သေဒဏ်ပေးခံရနိုင်သည့် အခြေအနေရှိပြီး ဆန္ဒပြပွဲများအတွင်း ပါဝင်ခြင်းအတွက် အနည်းဆုံး ၁၀ နီးပါး သေဒဏ်ပေးခံထားရပြီဟု တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ဆိုသည်။

အိုစလိုအခြေစိုက် အီရန်လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့၏ ဒါရိုက်တာ မာမု အယ်မရီ-နိုဟတ်ဒမ် က ဤကဲ့သို့ သေဒဏ်ပေးသည့် လုပ်ရပ်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဆန့်ကျင်ရန်လိုအပ်ပြီး မဆန့်ကျင်ပါက နေ့စဥ်နှင့်အမျှ ကွပ်မျက်ခံရနိုင်သည် ၊ ဤလုပ်ရပ်ကို နိုင်ငံတကာအထိပျံနှံအောင် လျင်မြန် လက်တွေ့ကျသည့် အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိအောင်လုပ်ရမည်ဟု ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။

အများပြည်သူသိအောင် မထုတ်ပြန်သည့် တံခါးပိတ်ကျင်းပသော အမှုများကိုသာ ကိုင်တွယ်သည့် မြို့တော်တီရန်၏ တော်လှန်ရေးတရားရုံးတွင် အကျဥ်းသား ရှီကရီသည် အပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရကြောင်း အီရန်နိုင်ငံတရားရေးဌာနမှပိုင် မီဇန်သတင်းဌာနက ဆိုသည်။

ကိုယ်ပိုင်ရှေ့နေများ ခေါ်ယူခွင့်မရှိခြင်း၊ စွပ်စွဲထားသည့် သက်သေများကို ကြည့်ခွင့်မရှိခြင်းတို့ကြောင့် နိုင်ငံတကာက ၎င်းတရားရုံးကို အပြင်းအထန်ဝေဖန်နေကြသည်။

ရှီကရီသည် ဆန္ဒပြပွဲအတွင်းရထားသော ဒဏ်ရာကိုခြုပ်ရန်လိုအပ်နေသော လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးကို ဓားဖြင့်တိုက်ခိုက်မှု၊ မြို့တော်တီရန်ရှိ လမ်းကို ပိတ်ဆို့မှုတို့ဖြင့် စွပ်စွဲခံထားရသည် ဟု မီဇန် သတင်းဌာနမှ ဖော်ပြသည်။

မီဇန်သတင်းဌာန အစီရင်ခံစာတွင် ရှီကရီသည် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲဝင်များကို တိုက်ခိုက်ရန် အသိအကျွမ်းတစ်ဦးထံမှ ငွေလက်ခံရယူထားသည် ဟု စွပ်စွဲရေးသားထားသည်။

အီရန်အစိုးရသည် နိုင်ငံခြား တိုင်းပြည်များမှ ဆူပူအုံကြွမှုကို ဖြစ်အောင်လုပ်နေကြသည် ဟု စွပ်စွဲရန် ကြိုးစားသည်မှာ အချိန်ကာလ ကြာမြင့်ပြီဖြစ်သည်။

သို့ရာတွင် သက်သေအထောက်အထား မပြနိုင်ပေ။ အီရန်နိုင်ငံတွင် မူဆလင်သာသနာပိုင် ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ အမြစ်တွယ်နေသော သြဇာအာဏာ၊ တင်းကျပ်လွန်းသည့် ကင်းလှည့် စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ ယိုင်လဲနေသော စီးပွားရေးတို့နှင့် ပတ်သက်၍ မကျေနပ်သဖြင့် ဆန္ဒပြသည် ဟု ဆန္ဒပြသူများက ဆိုသည်။

ပါရှန်းစကာလုံးဖြစ်သည့် “Moharebeh – မိုဟာရဘက်” သည် “ဘုရားသခင်ကို စစ်ကြေငြာခြင်း” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရပြီး ထိုစွပ်စွဲချက်ဖြင့် ရှီကရီသည် စက်တင်ဘာ ၂၅ တွင် အဖမ်းခံရပြီး နိုဝင်ဘာ ၂၀ နေ့တွင် အပြစ်ရှိသည် ဟု တရားရုံးမှ ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။

၁၉၇၉ ကတည်းကပင် လွန်ခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း အပြစ်ကျူးလွန်သူများကို မိုဟာရဘက် စွပ်စွဲချက်ဖြင့် တရားစွဲဆိုမှုများ ရှိခဲ့ပြီး သေဒဏ်ပေးခဲ့သည်။

မီဇန် သတင်းဌာနက “ရှီကရီ ရှေ့နေ၏ အပြစ်ဒဏ်အပေါ်လျော့ပေါ့ရန် အသနားခံလျှောက်ထားချက် မအောင်မြင်ခဲ့”ဟု ဆိုသည်။

ရှီကရီကို ကွပ်မျက်ပြီးနောက် အီရန်နိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံသတင်းဌာနမှ တရားသူကြီး အာဘိုဂါတ်ဆမ် ဆာလာဗာတီ ဦးဆောင်သော ရှီကရီကို ဆုံးဖြတ်သည့် တရားခွင်နှင့် တရားရုံးတို့ကို အလွန်အမင်း တည်းဖြတ်လျှက် ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။

တရားသူကြီး ဆာလာဗာတီသည် ပြင်းထန်သော အပြစ်ဒဏ်ပေးခြင်းများ ကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းအတွက် အမေရိကန်အစိုးရ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူခြင်းကို ရင်ဆိုင်နေရသည်။

သေဒဏ်ပေးခြင်းများအပြင် နှစ်ရှည်ထောင်ဒဏ်များချမှတ်ခြင်းအတွက် လွပ်လပ်သောစုဖွဲ့မှုကို လုပ်ဆောင်ကြသူများ၊ နိုင်ငံရေးအကျဥ်းသားများ၊ လူ့အခွင့်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူများ၊ သတင်းသမားများ (၁၀၀) ကျော်ကို တရားသူကြီး ဆာလာဗာတီတစ်ဦးတည်းက ချမှတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည် ဟု အမေရိကန် ဘဏ္ဍာ ရေးဝန်ကြီးဌာန မှ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုကို ချမှတ်ရာတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

ဆာလာဗာတီအပါအဝင် တော်လှန်ရေးတရားများရုံးများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် တရားသူကြီးများသည် တရားစွဲဆိုခြင်းနှင့် တရားဆုံးဖြတ်ခြင်း၊ အကျဥ်သားများကို ရှေ့နေခေါ်ယူခွင့်မရှိအောင် ပိတ်ပင်တားမြစ်ခြင်း၊ တရားခံများကို ခြိမ်းခြောက်အကျပ်ကိုင်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည် ဟုလည်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ဂျာမန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဖြစ်သူ အန်နာလီနာ ဘေယာဘောခ့် က တွယ်တာ တွင် “ အီရန်အစိုးရ၏ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုလုံးအပေါ် ဂရုမစိုက်ခြင်း ကမ်းကုန်နေပြီ” ဟု ရေးသားပြီး ရှီကာရီကို သေဒဏ်ချမှတ်ခြင်းကို ရှုချခဲ့သည်။

ယူကေနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ဂျိမ်းစ် ကလေဗာလီ က ဤလုပ်ရပ်နှင့်ပတ်သတ်ပြီး အလွန်ဒေါသထွက်မိသည် ဟု ဖော်ပြခဲ့ပြီး အီရန်အစိုးရက သူ့ပြည်သူအပေါ် ရွံရှာစက်ဆုပ်ဖွယ်လုပ်ရပ်မျိုး ကျူးလွန်နေခြင်းကို ကမ္ဘာကြီးက မမြင်ချင်ယောင်ဆောင်မနေသင့်ပေ ဟု ဆိုသည်။

ပြင်သစ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးကလည်း “ဤ ကွပ်မျက်မှုသည် အီရန်အာဏာပိုင်များမှ ကျူးလွန်သည့် အခြေခံကျသော လူ့အခွင့်အရေးများနှင့် လွပ်လပ်ခြင်းတို့အပေါ် ပြင်းထန်စွာချိုးဖောက်ခြင်းအဖြစ်လည်း လက်သင့်ခံနိုင်စရာ မရှိ” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

အသက် ၂၂ နှစ်အရွယ် မာဆာ အာမီနီ သည် အီရန်အထူးရဲတပ်ဖွဲထံတွင် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရပြီးနောက် စက်တင်ဘာ ၁၆ရက်နေ့တွင် သေဆုံးသွားစဥ်ကတည်းကပင် အီရန်နိုင်ငံတွင် ဆူပူအုံကြွမှုများဖြစ်ပေါ်နေခဲ့သည်။

အီရန်နိုင်ငံရှိ လူ့အခွင့်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူများအဖွဲ့ ပြောကြားချက်အရ ဆန္ဒပြပွဲများအတွင်း ရဲတပ်ဖွဲ့၏ပြင်းထန်သော နှိမ်နှင်းမှုများကြောင့် အနည်းဆုံး လူပေါင်း ၄၇၅ ယောက်ထိ သေဆုံးမှုရှိခဲ့သည်။

လူ့အခွင့်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူများအဖွဲ့သည် ဆန္ဒပြပွဲများ စတင်ချိန်ကပင် ရဲတပ်ဖွဲ့၏ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို စောင့်ကြည့်လာပြီး လူပေါင်း ၁၈၀၀၀ ကျော် အာဏာပိုင်များထံတွင် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်းကို ခံထားရသည်။

အီရန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းကွပ်မျက်သည့် နိုင်ငံများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ကြိုးဆွဲချ ကွပ်မျက်လေ့ရှိသည်။

နိုင်ငံတကာလွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် အဖွဲ့သည် အကျဥ်းသားတစ်ဦးကို ဖြစ်နိုင်သမျှ အမြန်ဆုံးကွက်မျက်ရန် အဆင့်မြင့်ရဲအရာရှိတစ်ဦးလက်မှတ်ရေးထိုးထားသော စာတစ်စောင်ကို ရရှိထားပြီး လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ ကြည်နူးအားရစေရန်အတွက် ‌သေဒဏ်ပေးခြင်းကို လူအများရှေ့တွင် လုပ်ဆောင်ရန်လည်း စာတွင် ပါရှိသည်။

ကြာသာပဒေးနေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ စတက်ဖနီ ဒူဂျာရစ်က သေဒဏ်ပေးခြင်းကို ယူအန်အနေဖြင့် ပြင်းထန်စွာကန့်ကွက်သည်ဟု ထပ်လောင်းပြောကြားသည်။

တခြားနိုင်ငံများတွင် မြင်တွေ့ရသည့် အရာများနှင့် ယခုအချိန်အီရန်တွင်မြင်တွေ့ရသည့်အရာအပေါ် ရှုတ်ချကြောင်း၊ ကျွန်မတို့မြင်ချင်သော ကမ္ဘာသည် သေဒဏ်မရှိသော ကမ္ဘာပင်ဖြစ်ကြောင်းကို လည်း သူမက ပြောကြားခဲ့သည်။

AP သတင်းပါ JON GAMBRELL ရေးသားသော “Iran executes first known prisoner arrested in protests” – ဆောင်းပါးကို ကျော်ဇံ ဘာသာပြန်သည်။